ათენგენობა

                                                            (წმინდა ათენეგე)
ათენგენობა-ესარის ქრისტიანული დღესასწაული, რომლის ისტორია III-IV საუკუნეებიდან მოდის. ის დაკავშირებულია წამებული ბერძენი მღვდელმ-მოძღვრის ათენეგე (ათინოგენ) სებასტიელის სახელთან.ათენგენობა ფართოდ ყოფილა გავრცელებული საქართველოში და სომხეთში. ის მოძრავ დღესასწაული იყო და არის დღესაც. იმართებოდა ივნის-ივლისში, აღდგომიდან 98ე დღეს. ათენგენობის დღესასწაულზე ხალხი შესაწირავისა და სათანადო რიტუალის შესრულებით ცდილობდა ხატის მფარველობა დაემსახურებინა.ეს დღესასწაული დღესდღეისობით მხოლოდ აღმოსავლეთ საქართველოს მთაშია შემორჩენილი. ხევსურეთში და ხევში მას ათენგენობას ეძახიან, თუშეთში  ათნიგენობას, ზოგან კი იმ ხატის სახელს, სადაც დღეობა იმართება (ლაშარობა, თამარობა, სერობა და ა. შ.)ხევსურები “წელწადს” დიდი სამზადისით ეგებებიან. წინა დღით სახლსა და მის კარმიდამოს ასუფთავებენ და ყველანი ახალი ტალავარით იმოსებიან. ოჯახებში საახალწლოდ არაყს ხდიან და ლუდს ხარშავენ.დიასახლისი საახალწლო კვერებს აცხობს. ერთს დიდ სამეკვლეო კვერს აცხობენ, რომელზედაც გამოსახულია ჯვარი, კაცი, სახნისი, ხარი, ძროხა, ცხენი, ქერის თავთავი და სხვა. სამეკვლეო კვერს გამოცხობის დროს უცქერიან და, რომელი გამოსახულებაც აიწევს, იმ წელიწადს ის იქნება მრავალი და დოვლათიანი.შემდეგ დიასახლისი ოჯახის ყველა წევრისთვის აცხობს ბედობის კვერებს: თითოეულ ბედისკვერს თავისი ნიშანი აზის და, გამოცხობის დროს ვისიც უფუვდება, ის ბედიანი და ყისმათიანი იქნებაო.ახალწლის საღამოს ოჯახიდან ხატში გზავნიან მეკვლეს, რომელსაც მიაქვს არაყი და წულის სანთლები, რამდენიც ოჯახში ქუდოსანია. მეკვლეს დაბრუნებამდე ოჯახიდან არავინ გავა.ხატში მისულ მეკვლეს ასე მიესალმებიან:“მოგვიხვედ მშვოდობითა, ბევრ ამას ახალ წელსამც ილოცავო, ერთს ამასაო, ათი ათას სხვასაო, პურიანსაო, წულიანსაო, სახელსარგებლიანსო”. მეკვლე დარბაზში შედის და ღამე იქ რჩება. აქ ხუცი მეკვლეების მიტანილ არაყს სინჯავს და, ვისიც თავი არაყია, მას მეკვლე სანამეტნაოდ აწყალობებს.გათენებისას ხუცი კვალის დასაჭერად დარბაზიდან კარში გადის, შემოიტანს თოვლს. ყველანი ფეხზე დგებიან, ხუცი მათ თოვლს გადააყრის და იტყვის: “ესრ თეთრად აყვავდით! წელიმც კაისა გამოგეცვლებისთ, პურიან-წულიანი, სახელ-სარგებლიანი, მშვიდობის და კარგად ყოფისა!” ამაზე დარბაზში მყოფნი უპასუხებენ: ” აგრემც შენ გამოგეწვლების ბევრი ახალი წელი, მშვიდობისა, კარგა ყოფნისა, პურიან წუვლიანი!” ყველანი ერთმანეთს დალოცავენ და არრაყს შესვამენ. მზის ამოსვლისას ხუცი დარბაზიდან ისევ გავა და დილის ზარს დარეკავს. დარბაზში მყოფი მეკვლენი გამწკრივდებიან, წილს ყრიან და, ვისაც წილი ერგება, პირველად ის გამოვა და სხვები მას რიგით მოჰყვებიან. დარბაზის გარეთ ლუდიანი ქვაბი დგას და ხუცი იხუცებს; შემდეგ ხუცი მეკვლეებს თითო თას ლუდს შეასმევს და ბოთლებში საფუარ ლუდს ჩაუსხამს: 

(ხევსურული ლუდი)

ამის შემდეგ ყველანი თავიანთ ოჯახებში ბრუნდებიან.ხატიდან დაბრუნებულ მეკვლეს სახლის კარებში დიასახლისი მიეგებება, მა სხმის გაუცემლად საფუარს ჩამოართმევს და სამეკვლეო კვერს გადასცემს; ამ კვერს მეკვლე სამჯერ სახლში შეაგორებს და იტყვის: “ჩემიმც კვალ კაზე დაგიჯდებისთ! პურიანი, წულიანი, სახელ-სარგებლიანი, ერთ ეს წელი, ათიათას სხვაი, კაგად ყოფისა, კაცისა და საქონიასაი!” თუ კვერი ჯვარწაღმა დაეცა, ეს კარგი ნიშანია, თუ არადა ცუდია. ამ პურს დიასახლისი აიღებს და ცალკე შეინახავს. მეკვლე კერასთან მივა, მუგუზალს შეუჩინხლებს და, ნაპერწკლები რომ გასცვივა, ადამიანისა და საქონლის გამრავლებაზე დაილოცება, ბოლოს მეკვლე პირში საფუარს ჩაიყენებს, მას მას ადამიანსა და საქონელს შეასხამს და იტყვის: ” აგრემც ახყვავდებით, აგრემც ახფუვდებით!” ყველას თავიანთ ბედის კვერებსაც დაურიგებენ.ამის შემდეგ შინაურებისთვის კარები ღიაა და ოჯახის წევრებს შეუძლიათ კარში გამოსვლა, მაგრამ მესამე დღემდე მეზობლებთან მაინც ვერ მივლენ. მხოლოდ მეგობრის მოკითხვა შეიძლება. ამ მიზნით ოჯახის პატრონი მოიკაზმება ახალი ტალავარით, ხანჯლით, საცერულს თითზე იკეთებს, აიღებს არაყს და მივა მეგობრის ოჯახში. ის კარებს დაუკაკუნებს, მასპინძელი კარებშივე მიეგებება და ახალწლის მილოცვის შემდეგ იქვე სუფრას დაუდგამს. შინ კი ვერ შევლენ.
წყარო

ხევსურეთი

ხევსურეთი არის ისტორიულ-გეოგრაფიული ადგილისაქართველოსი. იგი მდებარეობს ჩრდილოეთ და სამხრეთ წყალგამყოფ ფერდობებზე კავკასიაში. ამ გზით იგი იყოფა ორ ნაწილად: პირიქითა და პირაქეთა ხევსურეთად,ადმინისტრაციის ცენტრი პირაქეთა ხევსურეთი - ბარისახო. ადმინისტრაციის ცენტრი პირიქითა არის - შატილი.ხევსურეთი თემებადაა დაყოფილი, თემში ყოველ მათგანს აქვს ერთი ხეობა. სოფელს. მანამდე, ამ თემებში ჰქონდა მუდმივი უთანხმოება და მტრული მეზობლობაა. ეს უთანხმოება იყო გამოწვეული სოციალური-ეკონომიკური მდგომარეობით უთანხმოებას შურისძიება მოსდევდა შურისძიება მარჯვენა მკლავის მოჭრით სრულდებოდა.მოჭრილ მკლავებს კედელზე კიდებდენენ.წარმატებულად ის ადამიანი ითვლებოდა რომელსაც მტრის მეტი მკლავი ჰქონდა.

ხევსურეთის რელიგიად ითვლება ქრისტიანობა მაგრამ ეს არ იყო გავრცელებული აქ სათანადოდ, ამიტომ ადგილობრივ მოსახლეობას ჯერ კიდევ ახასიათებდა კერპთაყვანისმცემლობა

ზამთარში, პირიქითა ხევსურეთის მთლიანად იზოლირებულია. ერთადერთი გზა ურთიერთობისა არის სოფელ შატილში.

ეკონომიკური მხრით ცხოვრებაში ხევსურეთის ხალხი არ განსხვავდება სხვა მთიან მხარეში მცხოვრები ადამიანებისაგან..

ხევსურეთიში მეცხოველეობაა განვითარებული.ასევე ქსოვა,მუშაობა ხეზე, მჭედელობა და ნადირობა. ხალხური პოეზიით ხევსურეთი ცნობილია მსოფლიოში.

დღესდღეობით, ტურიზმი ვითარდება ხევსურეთში. აქ შუა საუკუნეების ციხე- კოშკები და ულამაზესი ბუნებაა. ზღაპრული ტბები აბუდელაურისა. ტურისტული ინფრასტრუქტურა არ არის კარგად განვითარებული ჯერჯერობით არ არსებობს მობილური კავშირი უმეტეს ადგილებში, გზები არ გარემონტდა, არსებობს ბევრი კომფორტული საოჯახო სასტუმრო. არსებობს ასევე ტრანსპორტი მოშორებულ სოფლებთან დასაკავშირელად

აბუდელაურის ტბები

აბუდელაურის ტბები შეიცავს 3 ულამაზეს ალპური ზონის ტბებს,რომელიც მდებარეობს ხევსურეთში.ეს ადგილი ძალიან პოპულარულია ტურისტულ ადგილებს შორის..

წყარო

                                                         (აბუდელაურის ტბები)

რწმენა

aRsaniSnavia, rom xevsureTSi gansakuTrebulad popularuli da Tayvancemulia ori `xTiSvili~- mTavarangelozimiqaeli da wminda giorgi. amaze metyvelebs maTi saxelobis
`jvrebis~ simravlec. xevsureTSi wmida giorgis saxelobisocdaxuTi, xolo mTavarangeloz miqaelis saxelobis TxuTmeti salocavia. am wmindanTa mimarT xevsurTa gansakuTrebuli siyvaruli, upirveles yovlisa, imiTaa ganpirobebuli,rom orive maTgani `daumarcxebeli zeciuri meomari~ da `miwier mxedarobaTa uZleveli winambrZolia~, ris gamoc mudmivomsa da Tavdasxmis safrTxeSi myofi xevsurebisaTvis isinidroTa ganmavlobaSi sruliad gansakuTrebuli rwmenisa daTayvaniscemis obieqtebad iqcnen.

                                     

        1) (წმ.გიორგი) 2) (მთავარანგ.მიქაელი)                             
rodesac xevsureTSi eklesiebi funqcionirebda xevsurebimonawileobdnen naTlisRebis, moroncxebisa da jvriswerisqristianul saidumloebebSi, amJamad sinanulis (aRsarebis)da ziarebis saidumloSi barSi mcxovreb xevsurTa didinawili monawileobs, mTaSi ki, samwuxarod, arcerTi moqmeditaZari ar aris.yovladwmida RvTismSoblis Tayvaniscemis SesaxebxevsureTSi dasturdeba yovladwmida RvTismSoblis saxelobis 14 salocavis arseboba. esenia:1. daTvisis (nabakuris) yovladwmida RvTismSobeli2. Cirdilis yovladwmida RvTismSobeli3. xaxmatis yovladwmida RvTismSobeli4. gudanis (naxarelas) yovladwmida RvTismSobeli5. maRran-qobulos yovladwmida RvTismSobeli6. buCukurTis yovladwmida RvTismSobeli7. zenbarisaxos yovladwmida RvTismSobeli8. gveleTis yovladwmida RvTismSobeli9. Relisvakis yovladwmida RvTismSobeli10. Satilis yovladwmida RvTismSobeli11. kistanis (naxarelas) yovladwmida RvTismSobeli12. ardotis yovladwmida RvTismSobeli13. xaxabos (vakis) yovladwmida RvTismSobeli14. axielis yovladwmida RvTismSobelixevsurTa azriT, yovladwmida RvTismSoblis umTavresi salocavebi gudanSi, SatilSi da kistanSia: `Tavi xatiRvTismSoblisa gudanSia, Semdeg kistanSi da SatilSi~ (6,115).
unda aRiniSnos, rom xevsureTSi RvTismSoblis Tayvaniscema garegnuli wesebis TvalsazrisiT zustad iseve sruldeba, rogorc sxva danarCeni religiuri dResaswaulebi.sxva danarCen salocavebSi... xatSi RvTismsaxurebac imaveelementebiT (locva, sanTlis anTeba da sisxliani msxverplSewirva) tardeba, Tu ar CavTvliT imas, rom mariamoba, aRdgoma (`axvseba~) da amaRleba xevsureTSi SedarebiT `wvrildReobebad~ iTvleba, xolo aTengenoba, giorgoba da `welwadi~ (Soba-axali weli) ki `did dReobebad~.v. bardaveliZis masalebiT, xevsureTSi `dasturni arianmedidjvreni da mewvrildReobeni~. mTxrobeli iqve dasZens:`wvrildReobas _ mariemobas, aRvsebas, amaRlebas veZaxiT~
am mxriv erTaderT gamonakliss Satilis yovladwmidaRvTismSoblis jvari warmoadgens, sadac sadResaswaulo`Jamiswirvis~ dros yvelaze meti raodenobis (Tvrameti) sadidebeli Tasi idgmeboda) maSin, roca sxva xevsurul jvrebSi am sadideblebiს maqsimaluri raodenoba Svidi an cxra iyo... es faqti kidev erTi dasturia imisa, rom RvTismSobliserT–erTi pirveli da didi sulieri mniSvnelobis salocavixevsureTSi swored Satilis RvTismSoblis jvari unda yofiliyo. amasTanave, `Satileli xucesis bewina WinWaraulisTqmiT, SatilSi sityva `samwirvelos~ ar xmarobdnen. iq didisipia, romelsac `Jamsawiri~ hqvian da romelic iq samwirvelos funqcias asrulebs).
წყარო

ტრადიციები

ხევსურეთის ტრადიციები

საქართველოს ერთ–ერთი ლამაზი და გამორჩეული ტრადიციების მქონე კუთხე ხევსურეთი გახლავთ.ხევსურეთი მდებარეობს კავკასიონის ჩრდილოეთისა და სამხრეთის მხარეზე.ის მაღალმთიანი ადგილია,რომელიც ღრმა ხევებით არის დაღარული და სწორედ ამიტომ ეწოდება მას ხევსურეთი–„ღრმა ხევებიანი ადგილი“.

                                                            (ხევსურეთის ბუნება)

               ხევსურეთის მოსახლეობა გვარებად არის დაყოფილი.თითოეულ გვარს აქ ერთი ხეობა ან სოფელი უჭირავს.ხევსურეთში ყველაზე მრავალრიცხოვანი გვარი არაბული და ჭინჭარაულია.ეს ორივე გვარი ითვლება ხევსურეთის ძირეულ და თავდაპირველ მოსახლეობად

          როგორც აღვნიშნეთ ხევსურეთი თავისი მრავალფეროვანი და უჩვეულო ადათ–წესებით გამოირჩევა.მისი ადათები ახლაც სრულდება და წარსულის ცოცხალ გადმონაშთებს წარმოადგენს.

·         სისხლის აღება

       ადამიანის მოკვლა ხევსურეთში დიდ დანაშაულად ითვლება:მკვლელზე ძმებმა და ბიძაშვილებმა შური უნდა იძიონ და სისხლი აიღონ.ეს ადათი ხევსურს ძვალ–რბილში აქვს გამჯდარი.“ხევსურული რჯულით“ სისხლის აუღებლობა თემში  დიდი სირცხვილია და მოკლულის სული, მათი წარმოდგენით,საიქიოში იტანჯება.ამიტომ ხევსური თავისი ძმათაშვილის სისხლს არავის შეარჩენს,სანამ მოსისხლეთა გვარი არ ამოწყდება.მკვლელობის გამომწვევი მიზეზები აქ მრავალია:მშობლის შეგინება,შეურაცხყოფა,სიმთვრალე ხატში და ქორწილში,მამულზე დავა და სხვა.ხევსურული რჯულით სისხლი მოეთხოვება მკვლელსა და მის ოჯახს.მოხდება თუ არა მკვლელობა,მეხელე(დამნაშავე) და მისი ოჯახი მაშინვე იხიზნება,რათა მოკლულის პატრონმა მეხელეს ოჯახი არ დაარბიოს.

          ხევსურეთში სისხლზე სისხლის აღება უფრო სასახელოა ვიდრე მისი საფასურის აღება,ამიტომ მეშუღლე შერიგებას აჭიანურებს და ცდილობს მოკლულის სასახელოდ სისხლი აიღოს.თუ ხევსური ქისტმა ან ლეკმა მოკლა და პატრონმა მკვლელის ვინაობა არ იცის,მაშინ მოკლავენ რომელიმე ქისტს ან ლეკს,რათა იგი მოკლულს საიქიოში ემსახუროს.

       მესისხლეობა და მასთან დაკავშირებული მკვლელობა ხევსურეთის სოციალური სენია.

სისხლის აღების ვადა 80წლამდე გრძელდებოდა.

·         კეჭნაობა

ხევსურეთში შურისძიების უფრო მსუბუქი ფორმაც არსებობს,რომელსაც კეჭნაობას უწოდებენ.

   კეჭნაობა ხევსურეთში ჩვეული მოვლენაა და იშვიათია ხევსური დაუკეჭნავი იყოს და მას თავ–პირი დაშნით დასერილი არ ჰქონდეს.ამიტომ იარაღის ხმარებაში ხევსურები პატარაობიდანვე ვარჯიშობენ,ჯერ ხის დაშნებითა და ფარებით,შემდეგ კი ნამდვილ ხმლებზე და ფარებზე გადადიან.კეჭნაობისას მთავარია კარგი იარაღი და გავარჯიშებული ხელი.მძიმედ დაკეჭნა სირცხვილია:იტყვიან მკლავი ვერ დაიმორჩილა და მეშუღლეც იმიტომ გასწირა,მძიმედ დაკეჭნაო.კეჭნაობა შესაძლოა სულ უბრალო მიზეზის გამო მოხდეს.კეჭნაობის სისხლი გვარზე და თემზე გადადის და სანამ შერიგება არ მოხდება,შუღლი მე– 4–5 თაობამდე გრძელდება,ამიტომ მეშუღლეები ფარ–ხმალით არიან შეიარაღებულები და სადაც ერთმანეთს შეხვდებიან იქვე მართავენ კეჭნაობას.

                                                                    კეჭნაობა

“ხევსურს რა უნდა მეტია,დევის ღონე და ძალი,

ერთი ალალი თოფი...ერთი ფარი და ხმალი...“

                                                        ხევსური მამაკაცი

·         საოჯახო ადათ–წესები

ფშაველი მონადირე ძაღლსა და კატას თოფს არ ესროდა,რადგანაც მათ უწმინდურ ცხოველებად თვლიდა.თუ მონადირე მოკლავდა 100 გარეულ ცხოველს „ნადირს“,ერთი დღით თოფი მიწაში უნდა დაემარხა.ამას „აზარის ათავება“–ანუ–მიზნის შესრულება ეწოდებოდა.

         ნადირის მოკვლისას თუ მონადირეს ვინმე შეესწრებოდა,პირველი შეხვდებოდა მისთვის ნანადირევი შუაზე უნდა გაეყო.ეს წესი ვაჟა–ფშაველასაც აქვს  გამოყენებული თავის პოემაში –“ სტუმარ–მასპინძელი“.

       ხევსური მამაკაცის იდეალს წარმოადგენდა:პოეზია,სიყვარული,ლაშქრობა და ნადირობა.

·        ხევსური ქალი

ხევსური ქალი თავმოხდილი,თმაშეკრეჭილი ვერ გავიდოდა საზოგადოებაში.მამაკაკაცს შეხვედრის დროს თავდახრით,უსალმოდ გასცდებოდა.

                                                                    ხევსური ქალი

      ხევსური ქალის ცხოვრება უფრო მძიმე იყო ვიდრე მამაკაცისა,რადგან მასზე იყო დამოკიდებული მთელი ოჯახი და მეურნეობა.ამიტომ ქალს ოჯახის დედას და დედაბოძს უწოდებდნენ,ხოლო მამაკაცზე ამბობდნენ „სახლის სტუმარიაო“.



წყარო:სერგი მაკალათიას–ხევსურეთი

კავკასია-ხევსურეთი

                                                                   ხევსურეთი

კავკასია მდებარეობს მთის სისტემისა და რეგიონის შორის შავი ზღვის (დასავლეთით) და კასპიის ზღვის (აღმოსავლეთით) ოკუპირებული რუსეთის მიერ, საქართველო, აზერბაიჯანის და სომხეთი.

დიდი ისტორიული ბარიერი კავკასიის მთები ამოდის კასპიისა და შავი ზღვის რეგიონში, სადაც ევროპისა და აზიის გადავიდეს. ზოგადად საწყისი დასავლეთით რომ სამხრეთ, მთები შედგება ორი მერყეობს-დიდი კავკასიონის ჩრდილოეთით და მცირე კავკასიონის სამხრეთით. დაამაუნტეთ ელბრუს წელს დიდი კავკასიონის ქედი, 18.510 ფუტი (5,642 მ), არის უმაღლესი მწვერვალი. წყალგამყოფი დიდი კავკასიონის, ხერხემალი სისტემა, ტრადიციულად უკვე ნაწილი გამყოფ ევროპისა და აზიის, არამედ მთელი რეგიონისთვის იმდენად ექვემდებარება აზიური გავლენა, რომ იქ არის ზოგად შეთანხმებას იმის თაობაზე, რომ კავკასიაში აზიაში.

სახელი კავკასია , რომელიც ძველი ბერძნული ისტორიკოსები გამოყენება; რუსეთის კავკაზ არის იმავე წარმოშობის. საბოლოო დერივაციული არის აზრის იყოს საწყისი, ხეთური სახელი მყოფი მოქალაქეები სამხრეთ სანაპიროზე შავი ზღვის. ეს უძველესი ნომენკლატურა ასახავს ისტორიულ მნიშვნელობას რეგიონში: ბერძნულ მითოლოგიაში სპექტრი იყო სცენა განცდებისა პრომეთეს, და არგონავტების ცდილობდა ოქროს საწმისის წელს მიწის კოლხეთის (თანამედროვე კოლხეთის დაბლობის საქართველოს), რომელიც nestles წინააღმდეგ სპექტრი შავი ზღვის სანაპიროზე. მერყეობს ასევე გახდა ძირითადი მიწის მარშრუტის ჩრდილოეთით კულტურული დიფუზიის ახლო აღმოსავლეთ ნაყოფიერი ნახევარმთვარის ცივილიზაცია. ხალხების რეგიონს არ გამოფენილი საგანგებო ეთნიკური და კულტურული მრავალფეროვნება წლის დასაწყისიდან ჯერ: კოლხები, მაგალითად, როგორც ეს აღწერილია მე -5 საუკუნის მიერ ბერძენი ისტორიკოსი ჰეროდოტე, იყო შავ ეგვიპტელები, თუმცა მათი წარმოშობის გაურკვეველია. მომდევნო საუკუნეებში, თანმიმდევრული ტალღები ხალხთა გადამფრენი მასშტაბით ევრაზიის დაემატა და დაყალიბებული მიერ მეტი დადგენილი ჯგუფების რეგიონში. გასაკვირი არ არის, უფრო დიდი ჯიშის ენებზე ლაპარაკობენ კავკასიაში, ვიდრე ნებისმიერ სხვა ფართობი მსგავსი ზომა მსოფლიოში.

კავკასია მოიცავს არა მხოლოდ მთათა კავკასიის სათანადო არამედ ქვეყნის დაუყოვნებლივ ჩრდილოეთ და სამხრეთ მათგანი. მიწის ჩრდილოეთით დიდი კავკასიონის ეწოდება და რომ სამხრეთით ეს ამიერკავკასიაში "დამატებითი კავკასია"). მთელ რეგიონში, რომელსაც აქვს ფართობი 170,000 კვადრატული მილი (440,000 კვ კმ), არის მაინც უპირატესად მთიან. ეს ვრცელდება სამხრეთით მდებარე დაბლობები და მდინარე აუზების ჩრდილოეთ ჩრდილოეთ საზღვრებს თურქეთისა და ირანის სამხრეთით და ასე მოიცავს ნაწილი რუსეთს (მათ შორის დაღესტანში და რამდენიმე სხვა ადმინისტრაციული ერთეული შეადგენდა on ეთნიკური საფუძველი) და ამიერკავკასიის რესპუბლიკების საქართველო, სომხეთი და აზერბაიჯანი.

სარჩევი

ფიზიკური თვისებები

დიდი კავკასიონის ქედიდან ვრცელდება დაახლოებით 750 მილი (1,200 კმ) მასშტაბით კავკასიური საწყისინახევარკუნძულზე, რომელიც ჰყოფს შავი ზღვას აზოვის ზღვაში, რათა ნახევარკუნძულზე, რომელიც შევიდა კასპიის ზღვის აღმოსავლეთით ნავთობის მდიდარი პორტში ბაქო, აზერბაიჯანი. დიდი ვაკეზე და მაღალმთიან გაჭიმვის ჩრდილოეთ მთისწინეთში დიდი კავკასიონის დეპრესია, გაშვებული ზღვიდან აზოვის კასპიის ზღვის. დასავლეთ შედგება ძირითადად ვაკეზე, როგორიცაა ვრცელი დაბლობი ჩრდილოეთით ყუბანის მდინარე რომ ფერდობებზე თანდათან აღმავალი მთისწინეთში მთების შემდგომი სამხრეთით. ცენტრალური მოიცავს სტავროპოლის ზეგნის, ხასიათდება ძირითადადკირქვის ან ქვიშაქვის გამოყოფილი ღრმა ხეობები; პიატიგორსკი ზონაში სამხრეთ, სადაც მთა იზრდება 4.593 ფუტი (1,400 მ) მიმდებარე პლატოზე და, ჯერ კიდევ შორს დან სამხრეთით, თერგის დამერყეობს, გამოყოფილი ველი. აღმოსავლეთ არის დაბლობზე გადიოდა ქვედა თერგს და, ჩრდილო მიღმა ქვიშები დიდი სტეპების, რომელსაცმდინარე. ორივე მდინარეები ჩაედინება კასპიის ზღვაში.

ჩრდილოეთ ფერდობებზე დიდი კავკასიონის არ არის ისეთი ციცაბო როგორც სამხრეთ. შუა სისტემა შედარებით ვიწრო, მაგრამ მისი აღმოსავლეთ და დასავლეთ შაბათ აქვს 100 მილი (160 კმ) ან მეტი. ძირითადი ღერძი სისტემა შეიცავს, გარდა მთა ელბრუს, მაუნტ 13.274 ფეხები [4.046 მეტრზე]), დასავლეთ სექტორში; კრონშტეინები შხარა,, და ყაზბეგი, მთელი 16,000 ფუტი (4,800 მეტრი), ცენტრალურ სექტორში; და კრონშტეინები და , ორივე მეტი 14.600 ფუტი (4,550 მ), აღმოსავლეთით. ჩრდილოეთ და სამხრეთ ძირითადი ღერძი ზოგჯერ აღწევს ახლოვდება 10,000 ფუტი (3,000 მ).

სამხრეთ დიდი კავკასიონის, შავი ზღვის სანაპიროზე, მდგომარეობს ალუვიურ კოლხეთის დაბლობის, საიტი უძველესი კოლხეთიდან. სამხრეთ კასპიის მხარეს, შირაქის ველის, შორის დიდი და მცირე კავკასიონის ქედები, მოდის მკვეთრად შევიდა მტკვრის-არაქსის დაბლობის. ცენტრში ამ ვრცელი დეპრესიის მდინარე მტკვრის იღებს თავის ძირითად მარჯვენა ბანკის შენაკადი, არასი (აზერბაიჯანული: მდინარე. დან ჩრდილო მთებში გამიჯვნას მტკვრის-არაქსის დაბლობის საწყისი აბშერონის ნახევარკუნძულზე; და უკიდურესი სამხრეთ ვიწროლანკარანი დაბლობი ვრცელდება სამხრეთ შორის კასპიის ზღვის და მთები, რომელიც მიაღწევს აღემატება 8,000 ფუტი (2,400 მეტრი).

დასავლეთ მტკვრის-არაქსის დაბლობის იზრდება მცირე კავკასიონის ქედი, რომელიც გაგრძელდა სამხრეთით მიერ tქედი და სომხეთის , უკანასკნელის გაგრძელების შევიდა თურქეთში. აღმოსავლეთით სევანის ტბა აღმოსავლეთ მცირე კავკასიონის, უმაღლესი მწვერვალები მოიმატებს ზემოთ 12,000 ფუტი (3,600 მ), ხოლო მთა~უმაღლესი მწვერვალი სპექტრი, იზრდება დასავლეთით ტბაზე უნდა 13.418 ფუტი (4,090 მ). მათი დასავლელი წყაროების სომხურ მტკვრის და არაქსის მდინარეების ორივე ნაკადის გარშემო მცირე კავკასიონის-მტკვრის ჩრდილოეთით დიაპაზონი და არაქსის სამხრეთით-მათი შესართავიდან აღმოსავლეთით.

წყარო